स्ट्रोक जति चाँडो उपचार हुन्छ,त्यति नै अशक्तता बिनानिको हुने सम्भावना हुन्छ :डा.कोइराला

काठमाडौं । पक्षघात अर्थात् ब्रेन स्ट्रोकले दिमागको कुनै भागमा रक्तसञ्चार बन्द गराउँछ । दिमागमा अक्सिजन तथा पोषक तत्वहरुको कमी हुनाले ब्लड भेसल्स अर्थात् रक्त बाहिकाहरुका बीचमा रगत जम्नाले यसको क्रियाहरुमा बाधा पुग्ने प्रा.डा. सुनिल कोइराला बताउँछन् ।

स्ट्रोक एक जीवनकोे आपतकालिन अवस्था हो । जब मस्तिष्कको भागमा पर्याप्त रगत प्रवाह नभएपछि स्ट्रोकको समस्या हुने चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान वीर अस्पतालका न्यूरोलोजी विभाग प्रमुख वरिष्ठ डा.कोइरालाको भनाई छ ।
उनका अनुसार यो मस्तिष्कको भागमा पर्याप्तमात्रामा रगत प्रवाह नहुनु र अक्सिजनको अवरोध, मस्तिष्कको एक अवरुद्ध धमनीको कारण वा मस्तिष्कमा एक रगत धमनी फुटे (शिरा फुटेको) को कारण रक्तस्रावको कारणले हुन्छ । “रगतको निरन्तर आपूर्ति बिना, त्यस क्षेत्रका मस्तिष्क कोशिकाहरू अक्सिजनको अभावमा मर्न थाल्छन्, जसले मस्तिष्कघातको रूप लिन्छ, जसलाई मस्तिष्कको क्षति पनि भनिन्छ । दुवै अवस्थामा मस्तिष्कमा रगत र अक्सिजनको उचित मात्रा पुग्दैन, जसका कारण मस्तिष्कघात हुन्छ ।”उनले भन्नुुभयो,“स्ट्रोकको जति चाँडो उपचार गरिन्छ, त्यति नै अशक्तता बिना निको हुने सम्भावना हुन्छ।”
नशा रोग विशेषज्ञ डा.कोइरालाले स्ट्रोक देखिदा बित्तिकै अनुहार, हात, बोलीमा ध्यान दिनुपर्ने बताए । “व्यक्तिलाई मुस्कुराउन लगाउनुपर्छ, बिरामीको अनुहारको कुनै भाग झुण्डिएको छ कि छैन हेर्नुपर्छ,बिरामीलाई दुबै हात माथि उठाउन लगाउने,एक वा दुवै हात तल झुकेका छन् कि हेर्ने । र बिरामीलाई सरल वाक्यांश दोहोर्याउन लगाउँदा रोगको पहिचान गर्न सहज हुन्छ ।” डा. कोइरालाले भने ।
यदि यीमध्ये कुनै पनि लक्षण देखिएमा आपतकालीन चिकित्सा सहायता लिनुपर्छ वा बिरामीलाई सकेसम्म चाँडो अस्पताल लैजाने र उपचार सुरु गर्नुपर्छ । प्रत्येक सेकेन्ड गणना हुन्छ जब यो स्ट्रोक हुन्छ ।
बच्चादेखि वयस्कसम्म जो कोहीलाई पनि स्ट्रोक हुन सक्छ, तर केही व्यक्तिहरू अरूभन्दा बढी जोखिममा छन्। लगभग दुई तिहाई स्ट्रोकहरू ६५ वर्ष भन्दा माथिका मानिसहरूमा हुने सम्भावना बढी हुन्छ।
केही चिकित्सा अवस्थाहरू पनि छन् जसले उच्च रक्तचाप, उच्च कोलेस्ट्रोल (हाइपरलिपिडेमिया), टाइप २ मधुमेह, र स्ट्रोक, हृदयघात, वा अनियमित हृदय लय (एरिथमिया) भएका व्यक्तिहरूलाई निम्त्याउन सक्छ। एट्रियल फाइब्रिलेसनको इतिहास हो।
स्ट्रोक धेरै सामान्य छन्। विश्वव्यापी रूपमा, स्ट्रोक मृत्युको शीर्ष कारणहरूमा दोस्रो स्थानमा छ। स्ट्रोक पनि विश्वभर अशक्तताको प्रमुख कारण हो।
स्ट्रोक भनेको दिमागको लागि र हृदयघात भनेको तपाईको मुटुको लागि हो। जब तपाईलाई स्ट्रोक हुन्छ, तपाईको मस्तिष्कको एक भागले यसको रक्त आपूर्ति गुमाउँछ, जसले मस्तिष्कको क्षेत्रलाई अक्सिजन प्राप्त गर्नबाट रोक्छ । अक्सिजन बिना, प्रभावित मस्तिष्क कोशिकाहरू अक्सिजनले ठीकसँग काम गर्न बन्द गर्छन्।
यदि तपाईंको मस्तिष्क कोशिकाहरू अक्सिजन बिना धेरै लामो जान्छ भने, तिनीहरू मर्छन्। यदि पर्याप्त मस्तिष्क कोशिकाहरू कुनै क्षेत्रमा मर्छन् भने, क्षति स्थायी हुन्छ, र तपाईंले त्यो क्षेत्रलाई नियन्त्रण गर्ने क्षमता गुमाउन सक्नुहुन्छ। यद्यपि, रक्त प्रवाह पुनर्स्थापनाले त्यस प्रकारको क्षतिलाई रोक्न सक्छ वा कम्तिमा यो कति गम्भीर छ भनेर सीमित गर्न सक्छ । त्यसैले स्ट्रोकको उपचारमा समय महत्त्वपूर्ण छ ।

यदि यसको उपचार समयमा नै भएन भने दिमाग सधैंका लागि ड्यामेज हुन सक्छ र कसैकसैको मृत्यु पनि हुनसक्छ ।संसारभरिमा ब्रेन स्ट्रोकलाई मृत्युको दोस्रो कारण मानिन्छ । नेपालमा पनि ब्रेन स्ट्रोकका कारण धेरै मानिसहरुले आफ्नो ज्यान गुमाएका छन्।
स्ट्रोकबाट नेपालमा मृत्यु हुनुको कारण ब्रेन स्ट्रोक जस्तो मेडिकल इमर्जेन्सीको स्थितिमा यसको लक्षण, कारण, रोकथाम र तत्काल उपायप्रति जनजागरुकताको धेरै अभाव रहेको डा.कोइरालाले बताए ।